دیابت، چاقی و اختلالات لیپید

دیابت: دیابت یک بیماری مزمن است که زمانی رخ می‌دهد که قند خون بالا باشد. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است و انسولین هورمونی است که به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌ها شود و برای انرژی استفاده شود. در دیابت، بدن به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند. در نتیجه، گلوکز در خون باقی می‌ماند و به سلول‌ها نمی‌رسد.

تشخیص دیابت به صورت زیر است:

- قند خون ناشتا:(FBS) آزمایشی خونی که بعد از حداقل 8 ساعت ناشتا بودن انجام می‌شود. نتیجه 126 میلی گرم بر دسی لیتر یا بالاتر نشان دهنده دیابت است.

- تست تحمل گلوکز خوراکی دو ساعته :(OGTT) آزمایش خونی که بعد از نوشیدن محلول قندی و سپس انتظار 2 ساعت انجام می‌شود. نتیجه 200 میلی گرم بر دسی لیتریا بالاتر نشان دهنده دیابت است.

- آزمایش قند سه ماهه یا هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c): آزمایش خونی که درصد هموگلوبینی که قند به آن متصل شده است را اندازه گیری می‌کند. نتیجه 6.5 درصد یا بالاتر نشان دهنده دیابت است.

اگر فردی دو نتیجه آزمایش غیر طبیعی داشته باشد به دیابت مبتلا است. در بیماران با علائم کلاسیک هایپرگلیسمی یا بحران هایپرگلیسمی، گلوکز پلاسمای تصادفی ≥200 میلی گرم بر دسی لیتر برای تشخیص دیابت کافی است.

سه نوع اصلی دیابت وجود دارد:

- دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های پانکراس که انسولین تولید می‌کنند حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد و در نتیجه انسولینی در بدن تولید نمی‌شود.

- دیابت نوع 2 رایج‌ترین نوع دیابت است و زمانی رخ می‌دهد که بدن به انسولین مقاوم می‌شود یا به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند.

- دیابت بارداری نوعی دیابت است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود. معمولا پس از تولد نوزاد از بین می‌رود، اما می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش دهد.

اگر هر یک از علائم زیر را دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید تا از نظر دیابت بررسی شوید: تشنگی زیاد، ادرار مکرر، گرسنگی شدید، کاهش وزن بدون دلیل، خستگی، تاری دید، زخم‌های دیر التیام، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها یا پاها. دیابت می‌تواند باعث مشکلات جدی سلامتی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، کوری و آسیب عصبی شود. با این حال، کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای مدیریت دیابت و پیشگیری از عوارض آن انجام دهید، مانند خوردن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مصرف داروها طبق دستور پزشک. تشخیص و درمان زودهنگام دیابت می‌تواند به شما کمک کند سالم بمانید و از عوارض آن پیشگیری کنید.

چاقی: چاقی یک بیماری پیچیده است که ناشی از تجمع مقدار بیش از حد چربی در بدن است و با شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بالاتر تعریف می‌شود. BMI مقیاسی از چربی بدن بر اساس قد و وزن است.

چاقی ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. عوامل ژنتیکی نقش مهمی در تعیین اینکه بدن شما چقدر راحت چربی را ذخیره می‌کند و چه مقدار چربی می‌سوزاند، ایفا می‌کنند. با این حال، عوامل محیطی مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی نقش مهمتری در ایجاد چاقی دارند. چاقی اغلب ناشی از خوردن بیش از حد و تحرک ناکافی است. اگر کالری بیشتری نسبت به آنچه از طریق فعالیت بدنی می‌سوزانید مصرف کنید، انرژی اضافی توسط بدن به صورت چربی ذخیره می‌شود. چاقی همچنین با عوامل دیگری مانند: کمبود خواب، استرس، داروهای خاص و شرایط پزشکی مانند کم‌کاری تیروئید و بیماری کوشینگ مرتبط است.

چاقی فقط یک نگرانی زیبایی نیست، بلکه یک مشکل پزشکی است که خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی دیگر را افزایش می‌دهد، از جمله: بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت نوع 2، فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری کبد، آپنه خواب و انواع خاصی از سرطان.

درمان معمولاً شامل ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی و ورزش، دارو و در صورت نیاز جراحی‌های لاغری ( باریاتریک) هست. حتی کاهش وزن کم می‌تواند تفاوت زیادی در سلامتی شما ایجاد کند.

هایپرلیپیدمی: هایپرلیپیدمی وضعیتی است که در آن سطح چربی خون بالاست. دو نوع اصلی چربی وجود دارد: کلسترول و تری‌گلیسیرید. کلسترول یک نوع لیپید با ساختار چهار حلقه‌ای است و برای ساخت غشای سلولی و تولید بعضی هورمون‌ها مورد نیاز است. تری‌گلیسیرید نوعی چربی است که در سلول‌های چربی ذخیره می‌شود و اصلی‌ترین شکل ذخیره انرژی در بدن هستند.

لیپیدها در خون توسط لیپوپروتئین‌ها حمل می‌شوند. لیپوپروتئین‌ها ذرات کروی هستند که از یک هسته آبگریز از تری‌گلیسیریدها و استرهای کلسترولی تشکیل شده‌اند که توسط یک پوسته آب دوست از فسفولیپیدها، کلسترول آزاد و آپولیپوپروتئین‌ها احاطه شده‌اند. آپولیپوپروتئین‌ها پروتئین‌هایی هستند که در مونتاژ، حمل و نقل و متابولیسم لیپوپروتئین‌ها نقش دارند. پنج نوع اصلی لیپوپروتئین وجود دارد که بر اساس اندازه، چگالی و ترکیب لیپیدی آنها طبقه بندی می‌شوند:

کیلومیکرون‌ها: بزرگترین و کم چگالی‌ترین لیپوپروتئین‌ها است که تری‌گلیسیریدهای غذایی را از روده به کبد و سایر بافت‌ها حمل می‌کنند.

لیپوپروتئین‌های با چگالی بسیار کم(VLDL) : توسط کبد تولید می‌شوند و تری‌گلیسیریدها را از کبد به سایر بافت‌ها حمل می‌کنند.

لیپوپروتئین‌های با چگالی متوسط (IDL) :زمانی تشکیل می شوند که VLDL ها تری‌گلیسیرید از دست بدهند.

لیپوپروتئین‌های با چگالی کم (LDL) :همچنین به عنوان "کلسترول بد" شناخته می‌شوند زیرا می‌توانند کلسترول را به شریان‌ها منتقل کنند، جایی که می تواند تجمع یافته و پلاک تشکیل دهد.

لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا(HDL) : به عنوان "کلسترول خوب" شناخته می‌شوند زیرا می‌توانند کلسترول را از شریان‌ها به کبد بازگردانند، جایی که می‌توان آن را دفع کرد.

چربی‌ها برای بسیاری از عملکردهای بدن ضروری هستند، اما مقدار زیاد آنها می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی و برخی شرایط پزشکی مانند التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) را افزایش دهد.

دو نوع اصلی هایپرلیپیدمی وجود دارد:

هایپرلیپیدمی اولیه ناشی از عوامل ژنتیکی است.

هایپرلیپیدمی ثانویه ناشی از سایر شرایط پزشکی مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید، بیماری کلیه و ... است. هایپرلیپیدمی همچنین می‌تواند ناشی از عوامل سبک زندگی مانند خوردن غذاهایی با چربی اشباع و ترانس بالا، مصرف الکل، اضافه وزن یا چاقی، عدم ورزش منظم وسیگار کشیدن باشد.

اکثر افراد مبتلا به هایپرلیپیدمی هیچ علامتی ندارند. با این حال، برخی از افراد ممکن است علائمی مانند: درد قفسه سینه، تنگی نفس، درد در پاها، گزانتوما، که رسوبات چربی زرد روی پوست است را تجربه کنند.

هایپرلیپیدمی با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. درمان معمولاً شامل ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی و ورزش و دارو است.

دیابت، چاقی و هایپرلیپیدمی اغلب با هم مرتبط بوده و این سه با یا بدون فشارخون بالا بسیار خطرناک هستند و می‌توانند خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات جدی سلامتی را به میزان قابل توجهی افزایش دهند.

کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها انجام دهید، از جمله:

- خوردن یک رژیم غذایی سالم: شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس دار. همچنین غذاهای فرآوری شده، نوشیدنی‌های شیرین و چربی‌های ناسالم شامل چربی‌های اشباع و ترانس را محدود کنید.

حفظ وزن سالم: سعی کنید BMI بین 18.5 تا 24.9 داشته باشید.

- ورزش منظم: با هدف حداقل 30 دقیقه ورزش با شدت متوسط ​​در بیشتر رو‌های هفته.

- سیگار نکشید.

- به اندازه کافی بخوابید. اکثر بزرگسالان به حدود 7-8 ساعت خواب در شب نیاز دارند.

- استرس را مدیریت کنید. استرس می‌تواند منجر به عادات غذایی ناسالم و افزایش وزن شود.

- انجام معاینات منظم: برای معاینات و غربالگری منظم به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر عوامل خطر ابتلا به این بیماری‌ها را دارید.

همچنین در صورت تشخیص هریک از موارد بالا علاوه بر اقدامات گفته شده قبلی مصرف دارو در صورت نیاز و طبق دستور پزشک توصیه می‌شود.